Dlaczego w różnego rodzaju grach losowych zachowujemy się tak jakbyśmy mieli pewność, że mamy kontrolę nad tym co wypadnie? Np. staramy się rzucać kostką silniej lub słabiej tak jakby to miało wpływ na wynik. Jeśli kilka razy potwierdzi się nasze typowanie to zaczynamy nie doceniać procesów losowych a w niezależnych od siebie zjawiskach poszukujemy zależności przyczynowo – skutkowych. Wierzymy w to, że wraz ze wzrostem ilości posiadanych informacji wzrasta również precyzja podejmowanych decyzji a co za tym idzie zwiększa się nasz wpływ na wynik. Jest to tylko fragment mechanizmów myślenia, które powodują złudzenie kontroli tj. subiektywne przeświadczenie o tym, że prawdopodobieństwo odniesienia sukcesu jest wyższe od rzeczywistego prawdopodobieństwa.
Czy oznacza to, że to sposób myślenia czyni niektórych z nas bardziej podatnymi na uzależnienia behawioralne? Z badań psychologicznych wynika, że na to złudzenie poczucia kontroli mają wpływ procesy poznawcze. Dominujący wpływ mają w tym wypadku tzw. błędy poznawcze. Są to różnego rodzaju błędne przekonania, błędy w ocenie sytuacji– zwracanie uwagi na jeden aspekt a ignorowanie innych, obronne tendencje do niezauważania błędów we własnej ocenie rzeczywistości, tłumaczenie sobie własnych porażek czynnikami zewnętrznymi a sukcesów swoimi cechami wewnętrznymi, ignorowanie wpływu czynników zewnętrznych lub przetwarzania informacji i dokonywanie oceny na podstawie danych nie mających znaczenia statystycznego np. osobista skuteczność – śledzenie wyników, zapisywanie i na tej podstawie przewidywanie wyniku. Ten błędny sposób myślenia jest szczególnie groźny dla osób, które w szybki sposób odniosły sukces w nowej dla siebie dziedzinie. To zwłaszcza u nich może rozwinąć się nadmierna pewność siebie i złudzenie kontroli. W sytuacji hazardu można to zauważyć, gdy osoba grająca wygra kilka razy z rzędu to wówczas jej pewność i optymizm wzrasta, choć nie ma to rzeczywistego przełożenia na prawdopodobieństwo wygranej. Nawet jeśli potem przegra to i tak stara się grać dalej, bo strata boli bardziej niż zysk cieszy. I tak koło się zamyka. Jedynym wyjściem jest przerwanie tego błędnego wiru ale to wymaga podjęcia decyzji. A ta jest trudna ale często jedyna rozsądna.
Opracowała: Sławomira Rozbicka – Lichuta